شیمی کانی، ژئوکرونولوژی و ژئوشیمی ایزوتوپی Rb-Sr و Sm-Nd گرانیت‌های آیراکان

گرانیت‌های آیرکان به­وسعت 12 کیلومتر مربع در شمال­خاور روستای محمدآباد کوره­گز از توابع شهرستان خور و بیابانک و در انتهایی­ترین بخش شمال­خاوری نوار دگرگونی-آذرین جندق- عروسان رخنمون دارد. بخش غالب این گرانیت‌ها، از بیوتیت­گرانیت­های­پورفیروئیدی تشکیل شده ­است. چندین دایک و آپوفیز گرانیتی آپلیتی لوکوکرات به عنوان فاز ماگمایی متأخّر، بیوتیت­گرانیت­های­ پورفیروئیدی را قطع کرده­اند. هر دو نوع سنگ دگرشکلی ­شکل­پذیر (میلونیتی ­شدن) و شکننده (کاتاکلاستی یا خردشدگی) شدیدی را متحمل شده­اند. شدت میلونیتی­شدن، در بیوتیت­گرانیت­های­پورفیروئیدی­ به­مراتب بیش‌تر است. بر اساس ویژگی­های ژئوشیمیایی، مقادیر نسبت­های ایزوتوپی 87Sr/86Sri، 143Nd/144Ndi و εNd، بیوتیت­ گرانیت­های­ پورفیروئیدی ­میلونیتی ­شده و گرانیت­های ­آپلیتی ­آیراکان، در دسته گرانیتوئیدهای پرآلومین نوع S قرار می‌گیرند. به­ترتیب مقادیر87Sr/86Sri  (712714/0 و 712490/0)، 143Nd/144Ndi (5115227 و 511581/0)، همراه با مقادیر منفی εNd (19/8- و 13/7-) برای بیوتیت گرانیت­های ­پورفیروئیدی­ و­ گرانیت‌های آپلیتی، نشان­دهندۀ سرچشمه گرفتن آن­ها از ذوب پوسته قاره­ای متاپلیتی است. بر اساس سن­سنجی U-Pb روی زیرکن، بیوتیت ­گرانیت­های­ پورفیروئیدی­­ و گرانیت­های ­آپلیتی­ آیراکان، به­ترتیب دارای سن­های11±545 و 8/3±537 میلیون ­­سال پیش هستند. این مقادیر، نتیجه سن­سنجی U-Pb قبلی (15±549 میلیون ­سال­ پیش) را نیز تأیید می­کند. بنابراین گرانیت‌های آیرکان یقیناً، بخشی از سرزمین­های پی­سنگی و گندوانایی ایران به سن اواخر نئوپروتروزوئیک­- اوایل­کامبرین هستند.